การหลุดพ้น

    จากวิมุตตายตนสูตร พระพุทธเจ้าตรัสถึงการหลุดพ้น คือการบรรลุธรรมเป็นพระอริยบุคคล ตั้งแต่พระโสดาบัน จนถึงพระอรหันต์ไว้ มี ๕ ประการ ได้แก่
    ๑. บรรลุธรรมในขณะฟังธรรม
    ๒. บรรลุธรรมในขณะแสดงธรรม
    ๓. บรรลุธรรมในขณะสาธยายธรรม
    ๔. บรรลุธรรมในขณะพิจารณาธรรม
    ๕. บรรลุธรรมในขณะทำสมาธิภาวนา
  
   ● คำว่า "ภาวนา" แปลว่า ทำให้ได้ ให้มี ทำให้เป็นขึ้น หมายถึงความสิ้นไปแห่งกิเลสตัณหาอันเป็นเหตุแห่งทุกข์ ตามพระธรรมคำสอนของพระพุทธเจ้า
   ● ภาวนา แบ่งออกเป็น ๒ ประเภท ได้แก่
       ๑. สมถภาวนา คือ อุบายสงบใจ : การทำใจให้สงบจากกิเลสหรือความคิดฟุ้งซ่านทั้งหลาย
       ๒. วิปัสสนาภาวนา คือ อุบายเรืองปัญญา : การทำให้เกิดความรู้แจ้งเห็นจริงของความเกิดขึ้นและความดับไปของรูปธรรมและนามธรรมหรือขันธ์ ๕ ตามความเป็นจริง จนสามารถทำลายทิฏฐิที่เห็นว่าเป็นอัตตาตัวตน และถอนอุปาทานขันธ์ ๕ ได้โดยสิ้นเชิง